Η Ελλάδα του Ελύτη (εκδόσεις Ίκαρος, 2021), αποτελεί ανθολογία πεζού λόγου του νομπελίστα ποιητή, που μόλις κυκλοφόρησε σε επιμέλεια της συμβίας του ποιήτριας Ιουλίτας Ηλιοπούλου.
Αποτελεί ευκαιρία αναστοχασμού του όρου ελληνισμός και ελληνικότητα, τη φετινή επέτειο των διακοσίων χρόνων ύπαρξης του νοελληνικού κράτους. Με πυξίδα τον ποιητή που όσο κανείς ύμνησε το φως και το μπλε της χώρας του.
Όπως σημειώνει στον πρόλογό της η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, «η διεισδυτική σκέψη του Οδυσσέα Ελύτη είναι πολύτιμη, όχι μόνον ως αναφορά ή ως πηγή εκατοντάδων αποφθεγματικών φράσεων, αλλά ως επίμονη έρευνα στις ρίζες των εννοιών».
Η έκδοση περιλαμβάνει επτά ενότητες και εκατόν τριάντα επιλεγμένα αποσπάσματα, που αποτελούν πυκνή σταχυολόγηση του στοχασμού του: α) η Ελλάδα, β) η ιστορία του ελληνισμού, γ) η ελληνική γλώσσα, δ) η ελληνική θάλασσα – το Αιγαίο, ε) η ελληνική φύση, στ) η ελληνική τέχνη, ζ) η ελληνική πραγματικότητα. Συνολικά συμβάλλουν σε μία ξεχωριστή αίσθησης πατριδογνωσίας.
Όπως ο ίδιος ομολογεί στα Δημόσια και Ιδιωτικά, αρέσκεται «ν’ ανακαλύπτει συνεχώς την Ελλάδα που προϋπάρχει μέσα του και πού, αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ολίγον ενδιαφέρει. Έχει τον καιρό ν’ ακολουθήσει η πραγματικότητα. Προηγουμένως είναι ανάγκη να πλασθεί απ’ τη σκέψη».
Με τα κείμενα αυτά, ο αναγνώστης ακολουθεί το μίτο μιας νοητής περιπλάνησης στα μονοπάτια ιδεών και αισθήσεων της Ελλάδας, όπως τη βίωσε ο Ελύτης.
Στο έργο του, όπως σημειώνει η ποιήτρια επιμελήτρια, «Ελλάδα, πατρίδα, χώρα, ελληνισμός, γλώσσα, τέχνη, Αιγαίο, πολιτική, έθνος, κράτος, είναι λέξεις που χαράζονται βαθιά στο νου και ματώνουν συχνά την ψυχή, αλλά και τον καμβά της δράσης μας. Λέξεις απαντοχές μιας χώρας, της χώρας μας, μισοπραγματικής, μισοφανταστικής, -«Ελλάδα δεύτερη του επάνω κόσμου» την ονόμασε στον Μικρό Ναυτίλο. Λέξεις λεπτές γραμμές από δακτυλικό μας αποτύπωμα».
Ίσως ό,τι πιο απλό, αληθινό και σπουδαίο έχει εκφράσει για την Ελλάδα να συμπυκνώνεται στη φράση «όπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη» (Άξιον Εστί).
Δήλωνε Έλληνας «οργανικά, ψυχολογικά, αισθησιακά, ακατανίκητα!». Ολοκληρωτικά.
IN BREVIS
Η καταγωγή του από τη Λέσβο, η γέννησή του στην Κρήτη (23/11/1911 ως Οδ. Αλεπουδέλης), τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων στις Σπέτσες και τις Κυκλάδες, εδραίωσαν μια βαθύτατα νησιωτική συνείδηση.
Η συνάντησή της με τον υπερρεαλισμό στα πρώιμα χρόνια της ενηλικίωσής του δημιούργησε αυτό το ιδιότυπο, χειμαρρώδες ποιητικό ιδίωμα. Άλλοτε πλημμηρίζει από φως και λυρισμό. Και άλλοτε πάλι εγκλωβίζεται σε σκοτεινή σήραγγα, με τη μοίρα να κλείνεται γύρω του σαν δόκανο με δέος απέραντο.
Η εκπαίδευσή του στη Νομική Αθήνας ίσως συνέβαλε σε αυτήν την τρομακτική ακρίβεια και ταυτόχρονα ελευθερία της γλώσσας του.
Μετά τη γνωριμία του με τον Εμπειρίκο το 1935, δοκιμάζει για πρώτη φορά την αυτόματη γραφή. Και σιγά σιγά έρχεται σε επαφή με τον κύκλο των Νέων Γραμμάτων. Στο σπίτι του Κατσίμπαλη θα διαβάσει ποιήματά του στους Σεφέρη, Θεοτοκά, Νικολαρεΐζη. Δημοσιεύονται εκεί τα πρώτα του ποιήματα, σε ηλικία 24 ετών. Τότε επινοεί και το ψευδώνυμο Ελύτης.
Μαζί με τον Γκάτσο εγκαινιάζει το 1938 το φιλολογικό στέκι του καφενείου Λουμίδη που θα διατηρηθεί επί σειρά ετών. Ο Τσαρούχης σχεδιάζει προμετωπίδα ποιητικής συλλογής.
Το 1949 κατατάσσεται ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου του Α’ Σώματος Στρατού και αργότερα στη ζώνη πυρός (4ος λόχος του 11ου Τάγματος του 24ου Συντάγματος Πεζικού): Άγιοι Σαράντα, Μπορς, Καλαράτες, Νιβίτσα, Μπούμπαρι, Μπολένα.
Μεταφέρεται στο νοσοκομείο Ιωαννίνων με βαρύ κρούσμα κοιλιακού τύφου. Παραμονές εισόδου των Γερμανών στα Ιωάννινα, τον ρώτησαν αν θέλει να παραμείνει στο νοσοκομείο και να συλληφθεί αιχμάλωτος ή να μετακινηθεί με κίνδυνο να πάθει εντερορραγία. Αποφάσισε το δεύτερο. Ύστερα από επικίνδυνη πορεία, ολοκλήρωσε την ανάρρωσή του στην Αθήνα.
Αμέσως μετά γράφει το Ο ήλιος ο πρώτος, το διάσημο δοκίμιο Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου και το πρώτο σχεδίασμα για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (πρώτη έκδοση το 1945).
Εγκαταστάθηκε δύο φορές στο Παρίσι, (1948- 1951 και 1969-1971) οπού παρακολούθησε μαθήματα φιλολογίας στη Σορβόννη. Συγχρωτίστηκε τους κυριότερους ποιητές και ζωγράφους του εικοστού αιώνα (Πικάσο, Λεζέρ, Τζιακομέτι, Ματίς). Κυρίως όμως τον Πολ Ελυάρ (τον οποίο και είχε μεταφράσει προτού ακόμη γνωρίσει τον Εμπειρίκο).
Με την ποίησή του η φαντασία αποδεσμεύεται, δεν κλείνεται σε μάταια σχήματα. Και η ζωή μοιάζει με όνειρο που διασχίζει κανείς με τα μάτια ανοιχτά.
Το 1979 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Απεβίωσε το 1996 στο σπίτι του στην οδό Σκουφά. Μοναδική κληρονόμος, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου.
Παλεύουμε για ένα τίποτα, που ωστόσο είναι το παν.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Προσανατολισμοί (1940), Ήλιος ο πρώτος (1943), Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1945), Άξιον Εστί (1959), Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό (1960), Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971), Ο Ήλιος ο ηλιάτορας (1971), Το Μονόγραμμα (1971), Τα ρω του έρωτα (1972), Ο ζωγράφος Θεόφιλος (1973), Ανοιχτά χαρτιά (1974), Τα ετεροθαλή (1974), Δεύτερη γραφή (1976), Η μαγεία του Παπαδιαμάντη (1976), Σηματολόγιον (1977), Μαρία Νεφέλη (1978), Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο (1978), Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας (1982), Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου (1984), Σαπφώ (1984), Αποκάλυψη του Ιωάννη (1985), Ο Μικρός Ναυτίλος (1985), Κριναγόρας (1987), Τα δημόσια και τα ιδιωτικά (1990), Ιδιωτική οδός (1990), Τα ελεγεία της Οξώπετρας (1991), Εν λευκώ (1992), Δυτικά της λύπης (1995), Ο Κήπος με τις αυταπάτες (1995), 2 χ 7 ε (1996), Εκ του πλησίον (1998), Αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό (2000), Ποίηση, (2002).
Πληροφορίες
Η Ελλάδα του Ελύτη
Δοκίμιο
Α’ Έκδοση: 2021
Ανθολόγηση-Επιμέλεια: Ιουλίτα Ηλιοπούλου
Σελίδες: 144
Διαβάστε επίσης:
Μπάνκσι: Η ελαιογραφία του για την κλιματική αλλαγή αναμένεται να αγγίξει τα 6 εκ. σε δημοπρασία
Δημοπρασία: Η Μαρί-Τερέζ του Πικάσο για 55 εκατ. δολάρια
Bonhams: Σημαντικός πίνακας του Θεόφιλου για πρώτη φορά στη δημοπρασία Greek Sale του Μαΐου
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση