Ελένη Παναγιωταρέα: Είμαι περήφανη για καθεμία από τις γενναίες γυναίκες που σπάνε τη σιωπή τους

Η Ελένη Παναγιωταρέα είναι μια γυναίκα στην δημόσια σφαίρα που μας εκπροσωπεί άξια στο εξωτερικό έχοντας ένα λαμπρό βιογραφικό. Είναι η πρώτη γυναίκα εκπρόσωπος της Ελλάδος στην Παγκόσμια Τράπεζα. Είναι πολιτικός επιστήμων-οικονομολόγος με μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το ερευνητικό της έργο αφορά τη ζώνη του ευρώ και ειδικότερα την οικονομική διακυβέρνηση, τις χρηματοοικονομικές κρίσεις και κρίσεις χρέους, τη δημοκρατική νομιμοποίηση θεσμών, καθώς και ζητήματα πολιτικής οικονομίας. Μελέτες της έχουν παρουσιαστεί σε σημαντικούς συλλογικούς τόμους, όπως «Economic Crisis and Structural Reforms in Southern Europe» (Routledge). Εχει εργασθεί επί χρόνια ως οικονομολόγος στο χρηματοοικονομικό τομέα, ενώ συμβουλεύει τακτικά ξένους θεσμικούς επενδυτές και διεθνείς εταιρείες διαχείρισης πολιτικού κινδύνου. Η εμπειρία της από την σταδιοδρομία της είναι σημαντική και όπως όλες μας έχει αποκομίσει μαθήματα από αυτήν. Αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει είναι η μαχητικότητα της σε όλα και το πάθος της για τα ζητήματα ισότητας. Είμαστε περήφανες στην Women Act που την έχουμε Ambassador!

Aν έδινες μια συμβουλή στον 17χρόνο εαυτό σου ποια θα ήταν;

Να είσαι ο εαυτός σου! Να αγαπάς περισσότερο εσένα! Και, όπως λέει και το τραγούδι, σε όποιον αρέσουμε! Πρωτίστως, πρέπει να αρέσουμε στον εαυτό μας γιατί μ᾽ αυτόν θα πορευτούμε. Υπομονή μέχρι να τον γνωρίσουμε και επιμονή μέχρι να λειάνουμε (αν τα καταφέρουμε) τις πιο τραχιές γωνίες του. Αν με ρωτούσατε αν έγινα το άτομο που ονειρευόμουν στα 17 μου, η απάντηση θα ήταν καταφατική. Μερικά λάθη θα τα απέφευγα, όπως και μερικούς ανθρώπους, αλλά η αποτίμηση είναι θετική”.

Τι σου προξένησε μεγαλύτερη έκπληξη στην πορεία σου;

Ο τρόπος που έδεσαν όλα, καλά και κακά, νίκες και ήττες, ώστε να βρίσκομαι εδώ σήμερα. Τείνω πλέον να πιστεύω ότι υπάρχει ένα σχέδιο για εμάς, το οποίο δεν καταστρώνουμε απόλυτα εμείς, ούτε έχουμε τον απόλυτο έλεγχο της υλοποίησής του. Ας μην παρεξηγηθώ. Και agency υπάρχει, και προσωπική ευθύνη, και χείρα κίνει. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχει και μία άλλη διαδικασία αθόρυβη, μεγαλύτερη, με το δικό της ρυθμό- που κάποτε συμπλέει και κάποτε βρίσκεται σε αντιδιαστολή με τη μη γραμμική μας πορεία- που πρέπει να αφουγκραζόμαστε και να εμπιστευόμαστε.

Πως θυμάσαι την μεγαλύτερη αποτυχία σου;

Με έντονα σωματικά συμπτώματα, και με μία αίσθηση απόλυτης καταστροφής. Drama queen, χωρίς σκηνή και με μικρή έως ελάχιστη προσέλευση κοινού. Ωστόσο, η αποτυχία μου δίδαξε την ταπεινοφροσύνη, μου έδειξε τις αντοχές και τα όρια μου, μου έδωσε μία χρήσιμη αν και επώδυνη εικόνα του εαυτού μου. Κοιτώντας την αποτυχία στα μάτια, σηκώθηκα, στάθηκα, και συνέχισα. Ας μη χρησιμοποιώ όμως πολύ τον πρώτο ενικό. Υπάρχει ένα “εμείς” ισχυρό. Χρωστάω πολλά στη δύναμη και την ασφάλεια που μου έδωσε και μου δίνει ο Σωτήρης, ο σύζυγός μου.

Εχεις κάποια γυναίκα που έπαιξε ρόλο μέντορα σε εσένα;

Πάντα με έλκυαν οι ισχυρές γυναικείες προσωπικότητες, θαύμαζα τη γιαγιά μου για την αίσθηση του μέτρου και της αξιοπρέπειας και τη μητέρα μου για τη δύναμη της- θυμάμαι ότι την έλεγα σίφουνα. Ήταν και είναι σημείο αναφοράς μου. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου είχα την τύχη να παρατηρώ με δέος γυναίκες που ήξεραν τι ήθελαν και το είχαν πετύχει, τις κορυφαίες Αννα Συνοδινού, και Μελίνα Μερκούρη, τη Νίκη Γουλανδρή, ιδρύτρια του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, την Αννα Ψαρούδα Μπενάκη, πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Βουλής, την Αλέκα Παπαρήγα, πρώτη γυναίκα αρχηγό κόμματος, και τόσες άλλες. Παρόλο που οι μέντορές μου ήταν άντρες, με τις γυναίκες υπήρχε ένας αυτοματισμός, ένα πνευματικό κλείσιμο του ματιού ότι, ναι, συνέχισε, είσαι μία από εμάς. Πιστεύουμε σ᾽ εσένα, όπως εσύ αύριο θα πιστέψεις στην επόμενη γενιά.

Ποια είναι η πιο σοφή συμβουλή που σου έχουν δώσει και γιατί;

Δε μου την έδωσε κάποιος. «Επεσα» εγώ επάνω της μία μέρα και την υιοθέτησα πλήρως. You miss 100% of the shots you don’t take [χάνεις το 100% των βολών που δε ρίχνεις]. Με τόσα… shots πια, κατάφερα να γίνω risk-taker, εγώ που ήμουν δομικά συντηρητική.  Έχω εκπαιδεύσει τον εαυτό μου να εκτίθεται- με όλο το κόστος που αυτό έχει-, να διεκδικεί, να εξαντλεί όλα τα περιθώρια. Ακόμα και όταν πέφτω πάνω σε τοίχο, παίρνω το σφυρί και χτυπάω. Να δω, τέλος πάντων, τι υπάρχει, αν υπάρχει κάτι, πίσω από αυτόν. Ρωτήστε τα παιδιά μου πόσες φορές με έχουν ακούσει να το λέω. Απλά γουρλώνουν τα μάτια, κοιτάζονται μεταξύ τους και μετά κοιτάζουν το ταβάνι.

Ποιο θέλεις να είναι το legacy σου; 

Δύσκολη η ερώτηση και δύσκολη η μετάφραση της λέξης στα ελληνικά: κληρονομιά, υστεροφημία. Έχω πολύ δρόμο μπροστά μου. Ζω το σήμερα και εργάζομαι συστηματικά για την καλύτερη δυνατή εκπροσώπηση της χώρας. Η Ελλάδα δεν αποτελεί πια ειδική περίπτωση, ενώ μπορεί να καταστεί και χώρα πρότυπο- η διαχείριση της πανδημίας, το κύμα της ψηφιοποίησης, η μετάβαση σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας, η στήριξη των πιο ευάλωτων μας δίνουν σημαντικά δείγματα γραφής. Με πίστη και επιμονή, ο καθένας μας, αν θέλει, μπορεί να βρει χώρο για να αφήσει το δικό του αποτύπωμα, τη δική του παρακαταθήκη.  Προσωπικός μου χώρος ή μάλλον πάθος είναι η χρηματοοικονομική ενσωμάτωση, η ένταξη όσων, για διάφορους λόγους, αποκλείονται από την οικονομική δραστηριότητα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δυνατότητα τους να ζουν με ένα αξιοπρεπές εισόδημα και να επενδύουν στο μέλλον τους. Ως η πρώτη γυναίκα Εκπρόσωπος στην Παγκόσμια Τράπεζα, νιώθω και μία ακόμα ευθύνη. Οταν πάρεις τη δουλειά για την οποία έχεις εκπαιδευτεί, λέει η Τόνι Μόρρισον, να θυμάσαι, εδώ διασκευάζω τα λεγόμενά της, ότι ο πραγματικός σου ρόλος είναι να δώσεις την ευκαιρία που σου δόθηκε, και εσύ με τη σειρά σου, σε κάποιον ακόμη.

Εχεις κάποιο moto / τραγούδι/ φράση που λέτε στον εαυτό σου όταν τα πράγματα ζορίσουν;

Nulla tenaci invia est via [για τους επίμονους, κανένας δρόμος δεν είναι αδιάβατος]

Α, ενίοτε φέρνω και στο μυαλό μου την ατάκα της Βίβιαν Λι στο φινάλε της ταινίας «Όσα παίρνει ο άνεμος». «After all, tomorrow is another day». Και πάντα είναι.

Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια, τα επόμενα βήματα;

Η στήριξη του προγράμματος τεχνικής βοήθειας που παρέχει η Παγκόσμια Τράπεζα στη χώρα και η αγαστή συνεργασία με τα εμπλεκόμενα Υπουργεία και οργανισμούς αποτελούν βασική προτεραιότητα για εμένα. Η ενίσχυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η στρατηγική για να αναδειχθεί η χώρα σε πύλη logistics στην ευρύτερη περιοχή, οι ενεργές πολιτικές απασχόλησης, το εθνικό σχέδιο διαχείρισης κρίσεων- αναφέρομαι σε μερικά από τα έργα- βρίσκουν πρόσφορο έδαφος υλοποίησης και μεγάλη αποδοχή από τους stakeholders. Στόχος μου είναι να καταστεί ακόμα πιο δυνατή η παρουσία των Ελληνικών εταιρειών σε έργα που υλοποιεί η Παγκόσμια Τράπεζα στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές, και βέβαια να ενισχυθούν, με κεφάλαια του Ομίλου, εταιρείες που εκτελούν επενδυτικά προγράμματα στις αγορές αυτές. Χτίζοντας πίσω καλύτερα- building back better- είναι η μεγάλη πρόκληση για την μετά-Covid εποχή. Η Παγκόσμια Τράπεζα ήδη έχει ξεκινήσει τη συζήτηση, με τις κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση των ευπαθειών του δημόσιου χρέους, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την οικονομική ενσωμάτωση όσων κινδυνεύουν να μείνουν πίσω. Ως αξιωματούχος του Board, και στα πλαίσια του δικού μας constituency (Αλβανία, Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα, Πορτογαλία, Σαν Ρέμο, Ανατολικό Τιμόρ) θέλω να βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή – πάντα σε συνεργασία και με τη στήριξη του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Ποια θεωρείς ότι είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει μία γυναίκα στην Ελλάδα σήμερα;

Εκτός του ότι πρέπει να εξηγεί διαρκώς γιατί πήρε την προαγωγή; γιατί βρίσκεται στην αίθουσα του Διοικητικού Συμβουλίου; γιατί συμμετέχει μόνη αυτή σε ένα πάνελ πέντε αντρών; Εκτός του ότι συχνά πληρώνεται λιγότερο για την ίδια θέση εργασίας ενώ ενδέχεται να έχει και περισσότερα προσόντα; Εκτός του ότι παράλληλα πρέπει να αποδεικνύει ότι είναι καλή μητέρα, σύζυγος, και νοικοκυρά; Δυστυχώς, πολλές γυναίκες στην Ελλάδα ζουν σ᾽ένα περιβάλλον ανισότητας, ως προς τις αποδοχές, τις προσδοκίες ανέλιξης, την κατανομή των υποχρεώσεων του νοικοκυριού. Γίναμε ίσες στα βάρη, όχι όμως και στις προοπτικές, στην επίτευξη μία καλής ισορροπίας προσωπικής-επαγγελματικής ζωής. Να ξεκαθαρίσω ότι, ταυτόχρονα, έχω μεγάλη πίστη σε όλες μας. Είμαστε ευέλικτες, αποτελεσματικές, και ανθεκτικές. Όλες οι γυναίκες γύρω μου, φίλες, συγγενείς, συνάδελφοι γνωρίζουν πολύ καλά πώς να φτιάχνουν λεμονάδα, όταν η ζωή τους δίνει λεμόνια!

Ελληνικό #metoo-Από εδώ και πέρα τι;

Ηρθε επιτέλους η ώρα ενός σοβαρού διαλόγου για τη σεξουαλική παρενόχληση και τη σεξουαλική κακοποίηση. Ας ξεκινήσουμε από το αδιαπραγμάτευτο. Όχι σημαίνει όχι. Ας συνεχίσουμε με το βασικό, δηλαδή το αυτεξούσιο του γυναικείου σώματος, το απαράβατο δικαίωμα της γυναίκας στην επιλογή και την επιθυμία. Είμαι περήφανη για καθεμία από τις γενναίες γυναίκες που σπάνε τη σιωπή τους και θαυμάζω τη δύναμη που βρήκαν να αναμετρηθούν με αυτό που τους συνέβη. Ας μη χαθεί η σημερινή ευκαιρία. Πιστεύω πως είναι σημαντικό να θεσπιστεί ένα λειτουργικό πλαίσιο καταγγελίας και αντιμετώπισης τέτοιων παραβατικών συμπεριφορών σε όλα τα δυνητικά πεδία εργασίας, ώστε να ενισχυθεί το περιβάλλον ασφάλειας που έχει αρχίσει και δημιουργείται.