Ζωή Ράπτη: Στόχος μου είναι να μην μείνει κανείς ακάλυπτος

Συνέντευξη στην Έφη Τσιβίκα

Ο ρόλος της είναι ιστορικός, μιας και αποτελεί την πρώτη υφυπουργό Υγείας, αρμόδια για θέματα Ψυχικής Υγείας της Ελλάδας.

Η μέχρι τώρα πορεία της, η πολυδιάστατη εμπειρία της -που προκύπτει μέσα από την ενασχόλησή της με τα νομικά, την Πολιτική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση-  καθώς και η κοινωνική ευαισθησία που την χαρακτηρίζει ως άνθρωπο, καταδεικνύουν ότι ειναι το κατάλληλο πρόσωπο στην κατάλληλη θέση.

Έχοντας διατελέσει Γραμματέας Σχέσεων Κοινωνίας – Κόμματος και μέλος των Τομέων Υγείας, Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Νέας Δημοκρατίας, έχει έρθει σε άμεση επαφή με τις «αδυναμίες» της ελληνικής κοινωνίας, μαζεύοντας πολύτιμα εφόδια προς αξιοποίηση στον τομέα της αρμοδιότητάς της.

Μιλώντας στο mononews.gr και την Έφη Τσιβίκα, η Ζωή Ράπτη, «ξεδιπλώνει» το project που έχει στόχο να αλλάξει τα δεδομένα στην παροχή υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, καλύπτοντας κάθε ανάγκη, σε κάθε γωνιά της χώρας.

Ο τομέας της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα είναι ένας τομέας που πάσχει διαχρονικά. Είστε η πρώτη καθ’ ύλην αρμόδια υφυπουργός που ορίστηκε στη χώρα μας και επιφορτίζεστε με το δύσκολο έργο της αντιμετώπισης μιας σειράς παθογενειών και μάλιστα σε συνθήκες «εκτάκτου ανάγκης». Ποιο είναι το όραμά σας;

Μία από τις πλέον σημαντικές προτεραιότητες για το Υπουργείο Υγείας αυτή την περίοδο, όπως άλλωστε καταδεικνύει και η δημιουργία σχετικής θέσης υφυπουργού, αποτελεί ο τομέας της ψυχικής υγείας.

Σε αυτή την κατεύθυνση καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια να επαναπροσδιοριστεί σε στέρεες βάσεις το μέλλον της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, προκειμένου να ανταποκριθούμε τόσο στις υφιστάμενες, όσο και στις νέες αναδυόμενες ανάγκες του πληθυσμού για παροχή κατάλληλων, ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Επιδίωξή μου είναι η κοινωνική επανένταξη και η καταπολέμηση του στίγματος το οποίο, δείχνει έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στόχος μου είναι να μην μείνει κανείς ακάλυπτος.

Τα τελευταία 10 και πλέον χρόνια, ο ελληνικός λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με ψυχοπιεστικές συνθήκες. Τα προηγούμενα χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης και της μνημονιακής επιτήρησης και τώρα, μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο, λόγω της πανδημίας. Τι δίκτυο ψυχολογικής υποστήριξης υπάρχει αυτή τη στιγμή για όσους δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις καταστάσεις και τα συναισθήματά τους και δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να απευθυνθούν στον ιδιωτικό τομέα;

Στο υπουργείο Υγείας προωθούμε προς υλοποίηση μια σειρά από πρωτοβουλίες και προγράμματα που θα προσφέρουν λύσεις και διεξόδους σε όσα σήμερα φαντάζουν ως ανυπέρβλητα προβλήματα.

Σε αυτά περιλαμβάνονται προγράμματα:

– άμεσης ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για το γενικό πληθυσμό, τα οποία θα λειτουργήσουν στα ήδη υπάρχοντα Κέντρα Υγείας,

– άμεσης διάγνωσης και παρέμβασης στην ψύχωση,

– παροχής πρώτων βοηθειών με στόχο την υποστήριξη του πληθυσμού σε περιόδους κρίσης και την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Προτεραιότητά μας αποτελεί η ενίσχυση των Κέντρων Ψυχικής Υγείας με ιατροπαιδαγωγικές διεπιστημονικές ομάδες που θα στηρίζουν και τα παιδιά, ενώ παράλληλα σχεδιάζουμε την δημιουργία ψηφιακού μητρώου ασθενών με άνοια και αυτισμό και πολιτικές για τη στήριξή τους.

Στα σχέδια μας είναι και η ανάπτυξη συστήματος τηλεψυχιατρικής «Smart Mental Health» με σκοπό την αρχική αξιολόγηση της υγείας των χρηστών και την αρχική τους υποστήριξη. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα ιδιαίτερα σημαντικό για πολίτες που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχιατρικές δυσκολίες και τις οικογένειές τους και οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας λόγω απόστασης ή αδυναμίας πρόσβασης. Να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη υπηρεσία θα καλύψει νησιωτικές και ακριτικές περιοχές.

Από τις δράσεις που έχει αναλάβει το υπουργείο για την στήριξη των πολιτών να αντιμετωπίσουν πολλά θέματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία τους αλλά και την ψυχολογική επιβάρυνση που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού, είναι η Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία βρίσκεται πλέον στη διάθεση του κοινού. Η Γραμμή 10306 λειτουργεί ως ένας δωρεάν δίαυλος επικοινωνίας που ενημερώνει ανώνυμα και εμπιστευτικά τους πολίτες που αναζητούν ψυχολογική, κοινωνική και συμβουλευτική υποστήριξη. Στελεχώνεται από καταρτισμένους και έμπειρους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι στηρίζουν και ενδυναμώνουν όλους τους πολίτες που έχουν ανάγκη. Σημειώνεται ότι παρέχεται η δυνατότητα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και σε ανθρώπους με προβλήματα ακοής, μέσω skype στο «10306 psychosocial support», με λειτουργία chatroom.

Παράλληλα θα ξεκινήσει να λειτουργεί πλατφόρμα τηλειατρικής και τηλεσυμβουλευτικής για θέματα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των ασθενών που νοσούν με CONID – 19 και νοσηλεύονται ή βρίσκονται σε καραντίνα. Θα παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη στα επιβεβαιωμένα κρούσματα και στις οικογένειές τους. Η υποστήριξη θα παρέχεται από εξειδικευμένους ψυχολόγους, ψυχιάτρους και κοινωνικούς λειτουργούς ύστερα από αίτημα των ασθενών στην πύλη covid19.gov.gr. Το πρόγραμμα θα λειτουργήσει στην πλατφόρμα της ΗΔΙΚΑ.

Από τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία διαφαίνεται ο αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία. Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ, καθώς η υγειονομική κρίση συνεχίζεται και πολλές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη. Υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για την αντιμετώπιση ή ακόμα και την πρόληψη -κατά το δυνατό- της έξαρσης των προβλημάτων ψυχικής υγείας που αναμένεται;

Την χρονιά που διανύουμε, η παγκόσμια πανδημία εμφανίστηκε σε ένα ταραγμένο τοπίο ψυχικής υγείας και φυσικά αυξήθηκαν οι επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα εύθραυστα συστήματα Υγείας δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα κενά θεραπείας και τις ανάγκες της Ψυχικής Υγείας. Τα σκληρά και δραστικά μέτρα που εμφανίστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οδήγησαν σε μια νέα πραγματικότητα που επιβάρυνε επιπλέον την Ψυχική Υγεία.

Στο πρόγραμμά μας για την περίοδο της πανδημίας COVID – 19 προβλέπονται δράσεις για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των πασχόντων, των επιβιωσάντων, των οικογενειών τους, τον γενικό πληθυσμό και τις ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού. Περισσότερο από ποτέ είναι επιτακτική η ανάγκη  για κατάλληλες και καλύτερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, στις οποίες θα έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες.

Αναφορικά με τη διάδοση και χρήση ναρκωτικών, είναι σαφώς πολύ σημαντική η απεξάρτηση και η κοινωνική επανένταξη των χρηστών. Όμως, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Τι βαρύτητα θα δώσετε στην πρόληψη κατά το σχεδιασμό των πολιτικών που θα χαράξετε για την καταπολέμηση των ναρκωτικών;

Το τοπίο των εξαρτήσεων στη χώρα μας, σύμφωνα και με τα απολογιστικά στοιχεία του ΚΕΘΕΑ, αλλάζει. Οι ανάγκες των χρηστών παρουσιάζονται όλο και πιο διαφοροποιημένες. Αυξάνεται το φάσμα των εξαρτήσεων, όπως το internet και τα τυχερά παίγνια, και μειώνεται το ηλικιακό όριο των εξαρτημένων. Εγώ καλώ όλους όσοι έχουν ανάγκη, να ζητήσουν βοήθεια μέσα από τα υφιστάμενα προγράμματα, που δεν δημιουργούν περιστρεφόμενες πόρτες ανακύκλωσης της εξάρτησης, αλλά πραγματικά θέτουν τα όρια, θέτουν τον εξαρτημένο απέναντι στον εαυτό του και να μπορέσει με την βοήθεια των θεραπευτών του, να χαράξει έναν άλλο τρόπο ζωής. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι κάθε αλλαγή, κάθε παρέμβαση τον τομέα της Ψυχικής Υγείας, θα πρέπει να γίνει ομαλά ώστε να υπάρξει συνέχεια στη φροντίδα των ασθενών.

Ειδικότερα, ως προς τον τομέα των εξαρτήσεων, οι βασικές προτεραιότητες μας είναι: ο περιορισμός των νόμιμων εξαρτήσεων (ουσίες, τζόγος, αλκοόλ, διαδίκτυο κ.α.) σε όλη την επικράτεια, η προσαρμοσμένη εφαρμογή πρόληψης στις ανάγκες των νέων και των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου (πρόσφυγες, μετανάστες, roma, κ.α). Επίσης η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση στους νέους για τις αρνητικές συνέπειες της χρήσης ουσιών και η διασφάλιση θεραπείας για όλους τους εξαρτημένους με παράλληλα ενίσχυση των δομών. Παράλληλα, στον προγραμματισμό μας εντάσσεται η υλοποίηση προγραμμάτων προαγωγής της ψυχικής υγείας σε συνεργασία με Πανεπιστημιακούς φορείς, ΑΜΚΕ και ΚΕΘΕΑ και η ψηφιοποίηση των λειτουργιών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, όπως η δημιουργία μητρώου τοξικο – εξαρτημένων. Τέλος πραγματοποιούμε δράσεις street – work για την υποστήριξη των τοξικοεξαρτώμενων.

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που καλούνται να διαχειριστούν τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας είναι το κοινωνικό στίγμα. Εντάσσεται στις προτεραιότητές σας η καταπολέμησή του και η δημιουργία ενός πιο «φιλικού» κοινωνικού περιβάλλοντος γι’ αυτούς τους ασθενείς; 

Η καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος σε θέματα ψυχικής ασθένειας αποτελεί μια ακόμη προτεραιότητα για την Κυβέρνηση. Η αποστιγματοποίηση της ψυχικής ασθένειας δεν αφορά μόνο τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας αλλά το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού. Ο φόβος απέναντι στην ασθένεια δυσκολεύει πολλούς ανθρώπους να απευθυνθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας στην αρχική φάση των προγραμμάτων. Στόχος μας είναι μέσα από προγράμματα ευαισθητοποίησης και ψυχοεκπαίδευσης να μειώσει ουσιαστικά τις συνέπειες του κοινωνικού στίγματος.

Παράλληλα θα υπάρξουν προγράμματα για την εκπαίδευση σε θέματα ψυχικής υγείας και ψυχολογική υποστήριξη μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας των εργαζομένων στην πρώτη γραμμή της COVID-19 (ενδο-εξωνοσοκομειακά) και για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για την αποστιγματοποίηση των νοσούντων, ώστε το στίγμα και οι διακρίσεις να μην παγιδεύουν τους ανθρώπους σε ένα φαύλο κύκλο της ασθένειας.

Πώς αντιμετωπίζεται η γυναίκα πολιτικός από τους ψηφοφόρους και ποια είναι η θέση της στο πολιτικό σκηνικό. Θεωρείτε ότι έχει πλέον ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες;

Θεωρώ ότι έχουν συντελεστεί σημαντικές αλλαγές στο πεδίο της εκπροσώπησης των γυναικών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, κυρίως με την χρήση πλέον ποσοτικών όρων, όσο και στο πεδίο της εφαρμογής πολιτικών για την αντιμετώπιση της περιθωριοποίησης των γυναικών. Προσωπικά απολαμβάνω καθημερινά την εκτίμηση, τον σεβασμό αλλά κυρίως την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων, οι οποίοι εν έτει 2020 δεν κάνουν διάκριση με βάση το φύλο αλλά με βάση το παραγόμενο αποτέλεσμα.